Chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn là gì?

” Nước xa thì lấy lễ mà giữ, nước gần thì lấy uy mà trị”. Câu nói của Nguyễn Trãi từ thời Lê sơ dường như vẫn còn văng vẳng đâu đây trong chính sách ngoại giao của triều Nguyễn sau này. Là triều đại cuối cùng của chế độ phong kiến Việt Nam, nhà Nguyễn đã phải đối mặt với nhiều thách thức từ bên ngoài, đặc biệt là sự xâm lược của các cường quốc phương Tây. Vậy Chính Sách Ngoại Giao Của Nhà Nguyễn Là Gì? Bài viết dưới đây sẽ cùng bạn phân tích.

Bối cảnh lịch sử của chính sách ngoại giao nhà Nguyễn

Bước ra từ cuộc nội chiến kéo dài và khốc liệt với nhà Tây Sơn, nhà Nguyễn (1802-1945) kế thừa một đất nước với nhiều khó khăn. Chính lúc này, chủ nghĩa tư bản phương Tây đang trên đà phát triển mạnh mẽ, tìm kiếm thuộc địa và thị trường mới. Trước tình hình đó, nhà Nguyễn đã thực hiện một chính sách ngoại giao như thế nào để bảo vệ đất nước?

Chính sách ngoại giao “thủ” của nhà Nguyễn: Ưu điểm và hạn chế

Nhà Nguyễn chủ trương “đóng cửa”, hạn chế giao tiếp với các nước phương Tây, chỉ duy trì quan hệ buôn bán với một số nước láng giềng thân cận như Trung Quốc, Nhật Bản…

Ưu điểm:

• Bảo vệ nền độc lập: “Chính sách bế quan tỏa cảng” của nhà Nguyễn nhằm bảo vệ nền độc lập, chủ quyền quốc gia trước tham vọng xâm lược của phương Tây.
• Bảo tồn văn hóa: Hạn chế giao lưu cũng góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc.

Hạn chế:

• Kìm hãm sự phát triển: Việc “khép kín cửa” khiến Việt Nam lạc hậu so với thế giới phương Tây đang phát triển như vũ bão. Nói như nhà sử học Nhận xét những chính sách của vua Quang Trung, “Việc không tiếp xúc với thế giới bên ngoài khiến chúng ta không thể tiếp thu những thành tựu khoa học kỹ thuật tiên tiến, dẫn đến sự trì trệ về kinh tế, quân sự”.
• Mất dần vị thế: “Bế quan tỏa cảng” khiến Việt Nam dần đánh mất vị thế, tiếng nói trên trường quốc tế.

Sai lầm trong chính sách ngoại giao dẫn đến mất nước

Tuy nhiên, chính sách “đóng cửa” của nhà Nguyễn chỉ mang tính chất “phòng thủ”, “thủ thế” chứ không có biện pháp “tấn công” để bảo vệ đất nước một cách hiệu quả. Điều này thể hiện qua việc:

• Thái độ kiêu ngạo: Nhà Nguyễn tự cho mình là “thiên triều thượng quốc”, coi thường các nước khác, không muốn học hỏi điểm mạnh từ phương Tây.
• Quân sự lạc hậu: Nhà Nguyễn vẫn duy trì quân đội với trang thiết bị lạc hậu, không có sự đổi mới, nâng cấp để đáp ứng yêu cầu chiến tranh hiện đại.

Chính những sai lầm này đã tạo điều kiện cho Pháp xâm lược và biến Việt Nam trở thành thuộc địa của chúng.

Bài học kinh nghiệm từ chính sách ngoại giao nhà Nguyễn

Chính sách ngoại giao nhà Nguyễn để lại cho hậu thế nhiều bài học kinh nghiệm quý báu:

• Luôn đặt lợi ích dân tộc lên hàng đầu: Mọi chính sách đối ngoại phải xuất phát từ lợi ích của dân tộc, phục vụ cho sự phát triển của đất nước.
• Hòa nhập quốc tế nhưng không hòa tan: Cần chủ động hội nhập quốc tế, học hỏi tinh hoa văn hóa, khoa học kỹ thuật tiên tiến của thế giới, đồng thời giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc.
• Xây dựng nền quốc phòng toàn dân: Cần không ngừng hiện đại hóa quân đội, nâng cao sức mạnh quốc phòng, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Kết luận

Chính sách ngoại giao nhà Nguyễn là một chủ đề được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Tuy còn nhiều tranh cãi xung quanh vấn đề này, nhưng không thể phủ nhận rằng chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn đã góp phần quan trọng trong việc bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam trong một thời kỳ lịch sử đầy biến động. Tuy nhiên, chính những hạn chế của chính sách này cũng là một trong những nguyên nhân khiến Việt Nam rơi vào tay thực dân Pháp.

Bài viết trên đã cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn. Để tìm hiểu thêm về các chính sách khác trong lịch sử Việt Nam, mời bạn đọc bài viết Sử 8 chính sách khai thác thuộc địa lần 1.